Tekst: Naomi Tekens

Ze zou eigenlijk in de voetsporen van haar vader treden en medicijnen gaan studeren, maar het liep anders. Gevierd regisseur Ola Mafaalani ontvouwde zich tot ‘de koningin van de theatrale fantasie’ of, zoals ze zelf ook graag hoort, tot de vrouwelijke Quentin Tarantino. 

Voor haar enscenering van The Seven Deadly Sins, waarmee ze in zekere zin haar ‘operadebuut’ maakt, is Mafaalani naar eigen zeggen dan ook erg dichtbij Weill en Brecht gebleven. Ze brengt echter wel een ander zwaartepunt aan. In de enscenering van Mafaalani ligt de nadruk namelijk niet langer op de moraal, maar op het verlangen naar empathie, sympathie en compassie: “Ik denk dat als Weill en Brecht in onze tijd geleefd zouden hebben, zij dan hetzelfde zouden doen als wat ik nu doe. Maar zij leefden in een andere en vooral chaotische tijd, waardoor zij met name de publieke moraal voorop stelden. In onze tijd gaat het juist om het innerlijke oordeel.” 

Voor Mafaalani is dit innerlijke oordeel precies waar het verhaal van Anna in The Seven Deadly Sins over gaat. Want wanneer er een breuk is tussen dat wat ons verstand ons zegt en datgene dat we in ons hart verlangen, komen we uiteindelijk allemaal op gespannen voet met onszelf te staan.

Freudiaans gespleten persoonlijkheid
In navolging van Brecht en Weill is Mafaalani’s Anna dan ook een Freudiaans gespleten persoonlijkheid, in de belichaming van twee vrouwen. De één is praktisch en handelt naar wat haar hoofd weet. De ander is artistiek, impulsief en luistert naar haar hart. Deze duale identiteit van Anna is de spil van het werk. In de zeven jaar die verstrijkt leert Anna haar hoofd en haar hart uiteindelijk met elkaar te verenigen en leert zij wat werkelijk belangrijk is in het leven: “De weg naar eenwording en het hervinden van jezelf gaat uiteindelijk ook helemaal niet enkel om het doel. Het gaat juist om dat wat je langzaamaan leert op de weg ernaartoe. Dit bewustzijn waarin hoofd en hart elkaar vinden brengt balans en zorgt uiteindelijk voor de eenwording in jezelf.” 

Voor Mafaalani is The Seven Deadly Sins een rijk werk: “Weill en Brecht hebben zoveel weten te vatten in het stuk en daarom wilde ik het zo graag ensceneren. Ik hoop dat ik in zekere zin in hun voetsporen mag treden door juist mijn eigen boodschap ermee uit te kunnen dragen.”

Rijkdom van de ontmoeting
De dualiteit is, aldus Mafaalani, overal in het werk: “Je hebt de tekst, dat het verhaal van het geweten vertelt. Maar je hebt ook de muziek, die de expressie van het hart volgt en hiermee inspeelt op het gevoel.” In het kunstenaarschap van Ola Mafaalani is met name het gevoel van bijzondere waarde. De digitale vorm van The Seven Deadly Sins is in zekere zin dan ook een uitdaging. Want theater is ook voor Mafaalani in essentie een ontmoeting tussen kunstenaar en toeschouwer, waarbij deze tot in iedere vezel van de ziel kan worden geraakt: “Voor mij gaat kunst over de zintuiglijke ervaring in de meest letterlijke en pure zin van het woord. In mijn theater kom je binnen in mijn wereld, waar ik de minister-president ben en mijn wetten en regels gelden. Dit is een wereld waarin iedereen samen ademt en collectief ervaart, maar ook – en misschien wel vooral – een plek waarbinnen iedereen volwaardig mag bestaan, mag zijn en waarbinnen iedereen elkaar echt wil ontmoeten.”

Pleidooi voor empathie en compassie
In haar werk sleutelt Mafaalani in kleine stapjes aan het bewustzijn van de toeschouwer: “Ik wil het bewustzijn, dat het innerlijk oordeel binnenin de mens teweegbrengt, veranderen en vooral verbreden door middel van mijn kunstenaarschap. Ik hoop dat ik mensen kan inspireren en met elkaar kan verbinden.” 

Het is een fundamenteel thema in Mafaalani’s oeuvre en zo ook in haar interpretatie van The Seven Deadly Sins. Centraal hierin stelt zij het idee van empathie en compassie voor diegene die wij als paria, als uitschot en als ‘de ander’ zien: “In mijn wereld mag Anna, ‘de verstotene’, haar stem laten weerklinken in de hoofdrol. Ik geef haar een podium, ik geef haar een orkest en ik geef haar een dirigent, en ook nog eens de beste die er zijn! Want waarom oordeelt de mens zo snel, waarom veroordelen wij haar zo gemakkelijk? Ik wil dat wij onszelf gaan leren herkennen in dat wat wij als anders beschouwen. Dat wij ons juist meer gaan toespitsen op herkenning dan op eventuele verschillen. Want juist dan leren wij weer te voelen met ons hart én doen wij onszelf veel meer eer aan.” 

Volgens Mafaalani zal de pandemie ons hierin ook een handje helpen. Wereldwijd leven we nu eenmaal allemaal in dezelfde situatie en hiermee hebben wij ook een beetje meer empathie en compassie verkregen, die hopelijk blijvend zal resoneren: “Dat is altijd mijn missie geweest en ik geloof uiteindelijk ook de wens van Brecht en Weill.”

Ola Mafaalani
Het werk van theaterregisseur Ola Mafaalani is doordrenkt van passie en politiek bewustzijn. Ze is bekend geworden met eigenzinnige bewerkingen van grote klassieke titels, altijd over wezenlijke kwesties waarin het politieke en het persoonlijke samenhangen. Als artistiek directeur van het Noord Nederlands Toneel (2009-2017) maakte zij als voorlopige kroon op haar werk theatermarathon Borgen (2016), naar de gelijknamige Deense tv-serie. Sinds 2021 vormt ze samen met Adelheid Roosen de artistieke leiding van theatergezelschap Adelheid+Zina, dat als doel heeft om een diepgaande ontmoeting met ‘de Ander’ te bewerkstelligen.