Tijdens het Opera Forward Festival staan opera en muziektheater van vandaag centraal. We vroegen een aantal makers binnen het festival: Waarom maak je wat je maakt? Hoe blijft een eeuwenoude kunstvorm relevant in het heden?
LISENKA HEIJBOER CASTAÑÓN: Regisseur, Co-creator van I have missed you forever
‘De connectie, daar draait het voor mij om’
Een collectieve manier van werken, dat is wat FAUST [working title], haar eerste grote productie bij De Nationale Opera in september 2020 en de nieuwe voorstelling I have missed you forever kenmerken. Geen situatie waarin een componist alleen een opera schrijft, een regisseur alleen regisseert en een dirigent alleen verantwoordelijk is voor het muzikale gedeelte, maar een artistiek proces waarin de verschillende betrokken op een gezamenlijke ontdekkingstocht gaan. Al zoekend, associërend en in het onderlinge contact groeit het werk dat uiteindelijk op het podium komt.
Is een dergelijke werkwijze de toekomst van opera? Lisenka heeft het antwoord niet. “Ik ben vooral in het hier en nu aan het werken. Aan een project dat relevant en urgent is voor mij en voor de mensen met wie ik het maak. Zoveel weet ik, maar of het de toekomst van opera is? Daar houd ik me niet zo mee bezig. Er zijn zoveel mogelijke manieren om opera te maken.”
Een maatschappelijke ‘boodschap’ heeft het werk dat ze maakt ook niet. “Ik denk dat voor alle makers, op welk vlak dan ook, geldt dat ze op de een of andere manier in hun werk gevormd worden door wat er om hen heen speelt. Dus natuurlijk raakt een voorstelling als I have missed you forever aan bepaalde thema’s. Maar het is geen pamflet. Een vraag als ‘wat is dan de boodschap van het stuk?’ – daar kan ik niets mee. Daar zijn we in het maakproces ook niet mee bezig. De connectie tussen iedereen in het collectief, de plekken waar we elkaar vinden, daar gaat het om. Daar gebeurt de magie!”
Het collectieve maakproces van I have missed you forever lijkt misschien een unicum in de operawereld, maar moet volgens Lisenka ook niet unieker gemaakt worden dan het is. “Het zit ‘m ook vaak in de manier waarop de credits worden verdeeld. Het gebeurt vaak dat er één, twee of hooguit drie namen naar voren worden geschoven, dat zijn dan ‘de makers’. Maar als je die enkelen in een theater zou zetten, dan is er nog geen opera. Wat natuurlijk wel bijzonder is aan ons maakproces is dat de voorstelling tot stand komt vanuit een heel bewuste openheid naar zoveel verschillende makers en stemmen.”
Dat bewustzijn ontstond toen Lisenka jaren geleden stage liep op de kostuumafdeling van Het Nationale Ballet. “Er ging toen een wereld voor me open. Dat er zo ontzettend veel mensen op zoveel verschillende manieren – vaak onzichtbaar – meewerken aan een productie, dat raakte me en heeft me denk ik als maker ook wel mede gevormd.”
Lisenka is dolblij dat ze voor I have missed you forever collectief kan werken, maar dat betekent niet dat ze nooit meer op een ‘normale’ manier opera zal maken. “Ik hou van deze collectieve manier van werken. Daar gaat mijn hart sneller van kloppen. Maar het is ook heel intensief en soms best complex. Dus de sleutel ligt in afwisseling. Ik ga komende zomer in Santa Fe Wagners Tristan und Isolde regisseren. Dan is mijn rol heel duidelijk die van ‘de regisseur’. Maar ook in zo’n creatieproces zoek ik naar connectie met de mensen om me heen, naar waar we elkaar vinden. Wat we delen. Waar onze individuele verhalen, ideeën en ervaringen elkaar ontmoeten. Mijn verschillende werkwijzen voeden elkaar.”
